Trong thời đại số, nơi hình ảnh và video có thể lan truyền chóng mặt chỉ trong vài giây, tính xác thực của nội dung ngày càng bị đe dọa. Một trong những công nghệ khiến cả thế giới phải lo ngại chính là Deepfake – kỹ thuật tạo ra các video giả mạo trông như thật đến mức khó phân biệt. Vậy Deepfake là gì? Tại sao nó ngày càng phổ biến? Và chúng ta nên nhìn nhận công nghệ này như thế nào – cơ hội hay mối nguy tiềm tàng?
Deepfake là gì?
Deepfake là thuật ngữ kết hợp giữa hai từ:
- “Deep” – viết tắt của deep learning (học sâu),
- “Fake” – nghĩa là giả mạo.
Deepfake là công nghệ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là kỹ thuật học sâu, để tạo ra hoặc chỉnh sửa hình ảnh, video, âm thanh theo cách rất khó nhận biết là giả mạo. Một trong những ứng dụng phổ biến nhất của Deepfake là ghép khuôn mặt của một người vào video của người khác, tạo cảm giác người đó đang nói hoặc làm điều gì đó mà thực tế họ chưa từng thực hiện.
Ví dụ: Một video có vẻ như cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đang phát biểu những điều gây sốc – nhưng thực chất đó là sản phẩm Deepfake, với khuôn mặt và giọng nói được dựng lại bằng AI.
Ban đầu, Deepfake được phát triển như một công cụ công nghệ phục vụ ngành điện ảnh, game và nghiên cứu. Tuy nhiên, khi công nghệ này ngày càng dễ tiếp cận, nó cũng bị lạm dụng vào những mục đích tiêu cực như: phát tán tin giả, lừa đảo, bôi nhọ danh dự người khác…
Sự lên ngôi của công nghệ Deepfake: Khi AI làm mờ ranh giới giữa thật và giả
Khi tìm hiểu về Deepfake là gì, chúng ta đang chứng kiến sự phát triển vượt bậc và nhanh chóng của công cụ này khi nó trở thành xu hướng trên toàn cầu. Nhờ vào sự tiến bộ mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo và deep learning, việc tạo ra các video, hình ảnh và giọng nói giả mạo ngày càng trở nên dễ dàng, chính xác và khó phân biệt. Không còn là công nghệ độc quyền của giới chuyên môn, ngày nay bất kỳ ai cũng có thể tiếp cận các công cụ tạo Deepfake chỉ với vài thao tác đơn giản trên ứng dụng hoặc phần mềm miễn phí.
Deepfake được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như giải trí, quảng cáo, mạng xã hội và truyền thông. Các video ghép mặt người nổi tiếng, phục dựng diễn viên trong phim hay tạo nhân vật ảo đã thu hút hàng triệu lượt xem. Tuy nhiên, sự lan rộng nhanh chóng của công nghệ này cũng đặt ra nhiều lo ngại, khi nó có thể bị lạm dụng để phát tán thông tin sai lệch, giả mạo người khác, hoặc phục vụ mục đích xấu. Sự phát triển không kiểm soát của Deepfake đang khiến xã hội phải đặt câu hỏi nghiêm túc về tính xác thực của thông tin trong thời đại số.
Những hiểm họa tiềm ẩn từ công nghệ Deepfake là gì?
Deepfake không chỉ là bước tiến về công nghệ, mà còn là nguồn cơn của nhiều rủi ro nghiêm trọng nếu bị lạm dụng. Dưới đây là ba mối nguy đáng lo ngại nhất từ công nghệ này:
Lừa đảo và đánh cắp thông tin
Một trong những mối nguy hiểm lớn nhất của Deepfake là khả năng giả mạo giọng nói hoặc hình ảnh của người có uy tín để thực hiện các hành vi lừa đảo. Các đối tượng xấu có thể sử dụng video hoặc âm thanh Deepfake để giả dạng lãnh đạo công ty, cán bộ ngân hàng, hoặc người thân trong gia đình nhằm thuyết phục nạn nhân chuyển tiền, cung cấp thông tin nhạy cảm hoặc thực hiện các hành động gây thiệt hại về tài sản và danh tiếng.
Ví dụ, có những vụ việc doanh nghiệp bị lừa chuyển khoản lớn sau khi nhận cuộc gọi từ “sếp” – thực chất là giọng nói được giả lập bằng công nghệ Deepfake. Sự phát triển ngày càng tinh vi của công nghệ khiến việc phân biệt thật – giả bằng tai và mắt thường trở nên khó khăn, tạo điều kiện cho các hành vi lừa đảo trở nên dễ dàng và nguy hiểm hơn.
Do đó, việc nâng cao cảnh giác, kiểm tra kỹ lưỡng thông tin và sử dụng các công cụ hỗ trợ phát hiện Deepfake là rất cần thiết để bảo vệ bản thân và tổ chức trước các chiêu trò lừa đảo tinh vi này.
Bôi nhọ danh dự và xâm phạm quyền riêng tư
Một trong những ứng dụng tiêu cực và phổ biến nhất của công nghệ Deepfake là gì? Đó là việc ghép mặt người khác vào các video khiêu dâm hoặc những nội dung phản cảm, nhằm mục đích bôi nhọ danh dự, gây tổn hại tinh thần và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cá nhân của nạn nhân. Các nạn nhân thường là người nổi tiếng, phụ nữ hoặc những người dễ bị tổn thương.
Hành vi sử dụng hình ảnh, giọng nói của người khác mà không được phép để tạo ra các nội dung giả mạo không chỉ vi phạm quyền riêng tư mà còn xâm phạm đến quyền nhân thân, quyền danh dự và uy tín cá nhân. Những video Deepfake độc hại khi được phát tán trên mạng xã hội có thể gây hậu quả nghiêm trọng, làm tổn thương tinh thần, ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống của người bị hại.
Việc xử lý và gỡ bỏ các nội dung này cũng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khi chúng đã được chia sẻ rộng rãi và nhanh chóng trên các nền tảng số. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về cả mặt pháp lý và công nghệ để bảo vệ quyền lợi của người dùng trước những hành vi xâm phạm bằng Deepfake.
Gây rối loạn thông tin và ảnh hưởng an ninh xã hội – Deepfake là gì?
Deepfake có thể được sử dụng để tạo ra các video, âm thanh giả mạo phát ngôn của các nhân vật có tầm ảnh hưởng như chính trị gia, nhà hoạt động xã hội hoặc lãnh đạo doanh nghiệp nhằm gây hiểu lầm, kích động dư luận hoặc thao túng ý kiến công chúng. Trong những thời điểm nhạy cảm như bầu cử, khủng hoảng chính trị hay các sự kiện xã hội lớn, một đoạn video Deepfake sai lệch có thể nhanh chóng lan truyền, tạo ra những tranh cãi không đáng có, gây hoang mang và chia rẽ xã hội.
Hậu quả của việc phát tán thông tin giả mạo này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín cá nhân mà còn có thể làm suy yếu niềm tin của người dân vào các cơ quan nhà nước, làm mất ổn định chính trị và xã hội. Nhiều quốc gia đã cảnh báo Deepfake là một trong những mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh thông tin quốc gia, buộc các cơ quan chức năng phải tăng cường giám sát và đưa ra các biện pháp pháp lý để kiểm soát.
Việc nhận diện và xử lý các nội dung Deepfake sai lệch đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa công nghệ, truyền thông và pháp luật để bảo vệ sự minh bạch và ổn định của xã hội trong kỷ nguyên số.
Cách phòng tránh và ứng phó với thông tin giả mạo Deepfake là gì?
Trước sự lan rộng của công nghệ Deepfake, việc chủ động nhận biết và ứng phó với các nội dung giả mạo là vô cùng cần thiết. Dưới đây là một số giải pháp giúp cá nhân và tổ chức tự bảo vệ mình trong môi trường số đầy rủi ro.
Trang bị kỹ năng nhận diện Deepfake
Dù công nghệ ngày càng tinh vi, các sản phẩm Deepfake vẫn có thể bị phát hiện nếu chú ý đến một số điểm bất thường như: biểu cảm gương mặt không tự nhiên, chuyển động mắt thiếu linh hoạt, âm thanh bị méo hoặc không khớp với khẩu hình. Việc nâng cao nhận thức cá nhân và kỹ năng phân tích nội dung số sẽ giúp người dùng tránh bị đánh lừa bởi những đoạn video hoặc âm thanh trông có vẻ “thật”.
Sử dụng công cụ hỗ trợ kiểm tra tính xác thực
Hiện nay có nhiều công cụ và phần mềm sử dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện nội dung Deepfake, chẳng hạn như Deepware Scanner, Microsoft Video Authenticator, Sensity AI… Ngoài ra, người dùng cũng có thể kiểm tra thông tin qua các nền tảng kiểm chứng sự thật (fact-checking) hoặc các đơn vị báo chí chính thống. Trong bối cảnh thật – giả lẫn lộn, không rõ Deepfake là gì, kỹ thuật số cũng cần được dùng để chống lại công nghệ số.
Tỉnh táo trước khi chia sẻ thông tin
Một trong những cách hiệu quả nhất để hạn chế tác động của Deepfake là không chia sẻ nội dung chưa được kiểm chứng. Người dùng nên học cách tra cứu thông tin từ nhiều nguồn, so sánh và đối chiếu với các kênh uy tín trước khi tin tưởng hoặc lan truyền bất kỳ nội dung nào, đặc biệt là các video có yếu tố gây sốc, mang tính kích động hoặc ảnh hưởng đến danh dự người khác.
Sử dụng Deepfake sao cho đúng chuẩn mực?
Dù Deepfake là gì, dù công cụ tiềm ẩn nhiều rủi ro, nếu được sử dụng một cách có kiểm soát và có đạo đức, công nghệ này vẫn có thể mang lại giá trị tích cực. Việc ứng dụng đúng chuẩn mực không chỉ giúp tận dụng sức mạnh của công nghệ, mà còn góp phần hạn chế các hệ lụy tiêu cực cho xã hội.
Minh bạch về mục đích và nguồn gốc nội dung
Khi sử dụng Deepfake để tạo nội dung giải trí, quảng cáo hay truyền thông, cần công khai rõ ràng đó là sản phẩm trí tuệ nhân tạo, không phải nội dung thật. Việc gắn nhãn, chú thích rõ ràng (ví dụ: “video được tạo bằng AI”) giúp người xem không bị đánh lừa và giữ vững niềm tin vào thông tin chính thống.
Tôn trọng quyền riêng tư và danh tiếng cá nhân
Không nên sử dụng hình ảnh, giọng nói hoặc danh tính của người khác để tạo Deepfake nếu không có sự đồng ý của họ. Ngay cả với mục đích “giải trí” hay “cho vui”, hành vi này vẫn có thể bị coi là xâm phạm quyền cá nhân và gây tổn hại về danh dự, hình ảnh. Trong nhiều quốc gia – bao gồm cả Việt Nam – hành vi này có thể bị xử phạt theo quy định pháp luật.
Ứng dụng có kiểm soát trong lĩnh vực phù hợp
Khi hiểu Deepfake là gì, bạn cần hiểu Deepfake nên được khai thác trong những lĩnh vực có quy trình kiểm duyệt rõ ràng như điện ảnh, giáo dục, truyền thông chính thống hoặc công nghệ. Chẳng hạn, các hãng phim có thể sử dụng Deepfake để phục dựng diễn viên quá cố, nhà trường có thể tạo hình ảnh giảng viên ảo… Tuy nhiên, mọi ứng dụng cần đi kèm với đạo đức nghề nghiệp và giám sát trách nhiệm, tránh lạm dụng gây nhầm lẫn hoặc thao túng thông tin.
Tạm kết
Grammarly AI là gì? Cách sử dụng đơn giản cho người mới
Google Discover đang thử nghiệm tóm tắt câu chuyện AI
*Sưu tầm:internet