Aptomat là gì? Các loại phổ biến và cách chọn Aptomat đúng chuẩn

Aptomat – một thiết bị bảo vệ trong hệ thống điện, đóng vai trò quan trọng trong việc ngắt mạch khi xảy ra sự cố, giúp bảo vệ các thiết bị điện và người sử dụng khỏi những nguy cơ như quá tải, ngắn mạch hay rò rỉ điện. Việc hiểu rõ về cầu dao tự động, cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như cách lựa chọn loại càu dao điện phù hợp sẽ giúp bạn đảm bảo an toàn cho hệ thống điện trong gia đình hay công ty. 

Aptomat là gì?

Aptomat (hay còn gọi là cầu dao tự động) là thiết bị điện dùng để bảo vệ mạch điện khỏi các sự cố như quá tải, ngắn mạch hoặc rò rỉ điện. Khi xảy ra các sự cố này, cầu dao sẽ tự động ngắt mạch, giúp ngừng dòng điện, bảo vệ các thiết bị điện và giảm nguy cơ cháy nổ. Cầu dao thường được sử dụng trong các hệ thống điện gia đình và công nghiệp.

Các loại Aptomat phổ biến trên thị trường hiện nay

Trên thị trường hiện nay, có nhiều loại cầu dao tự động khác nhau, phù hợp với các nhu cầu và ứng dụng khác nhau trong hệ thống điện. Dưới đây là các loại phổ biến quen thuộc trong đời sống hằng ngày:

Aptomat MCB (Miniature Circuit Breaker)

Cầu dao MCB là loại cầu dao điện nhỏ gọn, thường dùng trong các hệ thống điện dân dụng. Nó có khả năng bảo vệ mạch điện khỏi các sự cố ngắn mạch và quá tải với dòng cắt ngắn mạch thấp.

Aptomat MCCB (Moulded Case Circuit Breaker)

MCCB là cầu dao điện có cấu tạo lớn hơn, dùng cho các hệ thống điện công nghiệp và các mạch có tải lớn. Loại này có khả năng chịu đựng dòng cắt ngắn mạch cao và có thể điều chỉnh dòng điện định mức.

Aptomat RCD (Residual Current Device)

RCD còn được gọi là cầu dao tự động chống rò điện. Đây là thiết bị bảo vệ người sử dụng khỏi nguy cơ điện giật do dòng điện rò rỉ ra ngoài mạch điện. RCD rất quan trọng trong các hệ thống điện có nhiều thiết bị điện tử.

Aptomat RCBO (Residual Current Breaker with Overcurrent Protection)

RCBO kết hợp cả chức năng bảo vệ quá tải và ngắn mạch như một cầu dao thông thường với chức năng bảo vệ rò điện như RCD. Loại này đặc biệt phù hợp cho những nơi yêu cầu bảo vệ toàn diện.

Aptomat 3 Pha

Aptomat hay cầu dao 3 pha thường được sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp, nơi có hệ thống điện ba pha. Loại này giúp bảo vệ toàn bộ hệ thống điện ba pha khỏi các sự cố về quá tải và ngắn mạch.

Các loại cầu dao điện này có thể được lựa chọn tùy vào nhu cầu bảo vệ của mỗi hệ thống điện, từ hộ gia đình cho đến các cơ sở công nghiệp lớn. 

Cấu tạo của Aptomat

Mặc dù có cấu tạo khá đơn giản, nhưng các bộ phận bên trong lại phối hợp nhịp nhàng để đảm bảo hoạt động an toàn và hiệu quả. Dưới đây là các bộ phận chính cấu thành một chiếc cầu dao tự động:

• Vỏ bảo vệ: Được làm từ nhựa cách điện bền chắc, có chức năng bao bọc các linh kiện bên trong, tránh va đập, bụi bẩn và hơi ẩm, đồng thời ngăn người dùng tiếp xúc trực tiếp với phần có điện.
• Tiếp điểm chính: Là bộ phận thực hiện việc đóng – ngắt mạch điện. Khi hoạt động bình thường, tiếp điểm đóng để cho dòng điện đi qua; khi xảy ra sự cố, tiếp điểm sẽ mở ra để ngắt dòng.
• Lưỡng kim (Bimetal): Gồm hai kim loại có hệ số giãn nở nhiệt khác nhau, được gắn liền với nhau.
• Cuộn dây điện từ: Đóng vai trò bảo vệ chống ngắn mạch. Khi có dòng điện lớn bất thường đi qua, cuộn dây sinh ra lực từ, kéo cơ cấu nhả để tách tiếp điểm ra, ngắt mạch điện ngay lập tức.
• Cơ cấu nhả (Trigger Mechanism): Là bộ phận trung gian thực hiện thao tác ngắt tiếp điểm khi có tín hiệu từ lưỡng kim hoặc cuộn dây. Cơ cấu này đảm bảo cầu dao phản ứng nhanh và chính xác khi có sự cố.
• Nút reset (hoặc công tắc): Sau khi cầu dao ngắt do sự cố, người dùng có thể dùng nút reset để đóng lại mạch, khôi phục hoạt động bình thường của thiết bị.
• Đèn chỉ thị: Một số dòng aptomat hiện đại được trang bị đèn chỉ thị để người dùng dễ dàng nhận biết trạng thái đóng/ngắt mạch hoặc sự cố vừa xảy ra.

Nguyên lý hoạt động của Aptomat

Cầu dao có khả năng tự động ngắt dòng điện khi phát hiện sự cố như quá tải hoặc ngắn mạch thông qua hai cơ chế chính: nhiệt và điện từ. Dưới đây là cách mà từng cơ chế hoạt động:

• Cơ chế nhiệt (bảo vệ quá tải): Khi dòng điện vượt quá giá trị định mức trong một khoảng thời gian, thanh lưỡng kim bên trong cầu dao sẽ nóng lên do hiện tượng giãn nở nhiệt. Hai kim loại khác nhau giãn nở không đồng đều làm thanh lưỡng kim uốn cong, đẩy tách tiếp điểm và ngắt mạch điện.
• Cơ chế điện từ (bảo vệ ngắn mạch): Trong trường hợp dòng điện tăng đột ngột (ngắn mạch), cuộn dây điện từ tạo ra từ trường mạnh đủ để kích hoạt cơ cấu cơ học bên trong cầu dao. Từ đó, tiếp điểm lập tức bị tách rời, dòng điện bị ngắt gần như ngay lập tức nhằm hạn chế tối đa thiệt hại cho hệ thống.
• Ngắt mạch tự động: Khi một trong hai cơ chế trên được kích hoạt, aptomat sẽ tự động mở mạch mà không cần sự can thiệp từ người dùng. Đây là hành động bảo vệ chủ động, giúp đảm bảo an toàn tức thì cho cả thiết bị và người sử dụng.
• Khôi phục sau sự cố: Sau khi đã xử lý nguyên nhân gây ra sự cố (quá tải hoặc ngắn mạch), người dùng có thể khôi phục hoạt động của cầu dao bằng cách nhấn nút reset hoặc bật lại công tắc. Cầu dao sẽ đóng lại tiếp điểm và dòng điện được cấp lại bình thường.

Cách chọn Aptomat phù hợp cho từng nhu cầu

Việc lựa chọn cầu dao điện phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và hiệu quả cho hệ thống điện trong gia đình, văn phòng hay nhà xưởng. Tuỳ vào mục đích sử dụng, tải điện và môi trường lắp đặt, người dùng cần cân nhắc các tiêu chí cụ thể sau đây:

Đối với gia đình:

• Dòng định mức: Chọn cầu dao có dòng điện phù hợp với công suất tiêu thụ, phổ biến từ 10A–50A.
• Số cực: Dùng cầu dao 1 cực cho điện 1 pha, 2–3 cực nếu có thiết bị công suất lớn hoặc điện 3 pha.
• Loại aptomat: MCB cho mạch cơ bản, RCD nếu cần chống rò điện ở nơi ẩm ướt hoặc ngoài trời.

Aptomat dành cho công nghiệp:

• Dòng định mức: Nên chọn từ 100A trở lên, tùy theo tổng công suất thiết bị.
• Loại cầu dao: Ưu tiên MCCB nhờ khả năng cắt dòng lớn, có thể điều chỉnh dòng định mức. Dùng thêm RCCB hoặc RCBO nếu cần bảo vệ rò điện.
• Khả năng cắt ngắn mạch: Chọn cầu dao có chỉ số Icu/Ics cao để đảm bảo an toàn khi xảy ra sự cố.

Lưu ý chung khi chọn cầu dao điện:

• Chọn dòng định mức phù hợp để cầu dao tự động không ngắt sai hoặc không ngắt khi cần.
• Đảm bảo khả năng chịu dòng ngắn mạch đủ lớn, nhất là trong môi trường công nghiệp.
• Ưu tiên các loại có chức năng bảo vệ rò điện nếu hệ thống có yêu cầu.
• Phù hợp với loại điện áp (1 pha hay 3 pha).
• Ưu tiên sản phẩm từ thương hiệu uy tín để đảm bảo chất lượng và độ bền.

Nguyên nhân khiến Aptomat bị nhảy

Aptomat (CB) là thiết bị tự động ngắt mạch khi xảy ra sự cố nhằm bảo vệ hệ thống điện. Tuy nhiên, nếu cầu dao điện thường xuyên bị “nhảy” (tự động ngắt), đó là dấu hiệu cho thấy hệ thống đang gặp vấn đề. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến khiến thiết bị này bị nhảy:

• Quá tải: Xảy ra khi sử dụng quá nhiều thiết bị cùng lúc hoặc thiết bị công suất lớn hoạt động lâu, vượt quá dòng định mức của cầu dao.
• Ngắn mạch: Do dây điện chạm nhau hoặc tiếp xúc với đất, gây dòng điện lớn bất thường khiến cầu dao ngắt mạch để bảo vệ.
• Rò rỉ điện: Khi dòng điện rò qua đất, nước hoặc thiết bị hư hỏng cách điện, cầu dao RCD sẽ ngắt để phòng tránh điện giật.
• Dòng khởi động cao: Một số thiết bị như máy bơm, điều hòa có dòng khởi động lớn, dễ làm cầu dao nhảy nếu vượt ngưỡng cho phép.
• Thiết bị điện hư hỏng: Tủ lạnh, máy giặt, điều hòa bị lỗi, chập điện, hoặc rò điện đều có thể khiến cầu dao ngắt mạch.
• Lắp đặt sai kỹ thuật: Kết nối dây không đúng cách, cầu dao không phù hợp, hoặc tiếp điểm lỏng có thể gây sự cố.
• Nhiễu điện (sét, sốc điện): Các đột biến điện áp hoặc sét đánh gây nhiễu có thể làm cầu dao nhảy để bảo vệ thiết bị.

Việc cầu dao bị nhảy liên tục là tín hiệu cảnh báo quan trọng. Người dùng nên kiểm tra kỹ toàn bộ hệ thống điện, thiết bị đang sử dụng và nếu cần, mời thợ điện chuyên nghiệp kiểm tra để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Cách khắc phục tình trạng Aptomat bị nhảy

Khi aptomat thường xuyên bị nhảy (ngắt điện đột ngột), điều quan trọng là phải xác định đúng nguyên nhân để có biện pháp xử lý phù hợp. Dưới đây là những cách khắc phục hiệu quả tùy theo từng trường hợp cụ thể:

• Giảm tải hệ thống điện: Nếu nguyên nhân do quá tải, hãy tắt bớt thiết bị không cần thiết hoặc thay cầu dao có dòng định mức phù hợp hơn.
• Kiểm tra dây điện: Với sự cố ngắn mạch, cần kiểm tra và thay thế dây điện bị hỏng, chạm chập hoặc kết nối không đúng.
• Sửa thiết bị rò điện: Kiểm tra các thiết bị như máy giặt, tủ lạnh, điều hòa… Nếu phát hiện rò điện, cần sửa chữa hoặc thay thiết bị.
• Lắp bộ khởi động mềm: Đối với thiết bị có dòng khởi động lớn (như máy bơm, máy lạnh), nên dùng bộ khởi động mềm để giảm dòng điện đầu vào.
• Rà soát hệ thống lắp đặt: Đảm bảo cầu dao được lắp đúng kỹ thuật, kết nối dây chắc chắn. Nếu không rõ nguyên nhân, nên mời thợ điện kiểm tra.
• Gắn chống sét hoặc ổn áp: Nếu cầu dao nhảy do sét hoặc nhiễu điện, nên lắp thiết bị chống sét, ổn áp để bảo vệ hệ thống điện ổn định hơn.

Tạm kết

Aptomat là một phần quan trọng trong hệ thống điện của mỗi gia đình và công nghiệp. Việc lựa chọn đúng loại cầu dao tự động không chỉ giúp bảo vệ các thiết bị điện mà còn đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ, các loại cầu dao hiện nay rất đa dạng với nhiều tính năng bảo vệ khác nhau. Hy vọng rằng với những thông tin trong bài viết này, bạn sẽ có thể lựa chọn được aptomat phù hợp cho nhu cầu của mình, từ đó bảo vệ hệ thống điện một cách hiệu quả và an toàn.

Cẩm nang chọn máy phát điện gia đình uy tín, tiết kiệm và an toàn

TOP 7 thương hiệu ổ cắm điện uy tín, an toàn, chất lượng nhất hiện nay